Epifora Ne Demek Tıp? Siyaset Bilimi Perspektifinden Gücün ve Gözyaşının Anatomisi
Bir siyaset bilimci için her olgu, ister tıbbi ister toplumsal olsun, iktidarın ve düzenin dilinde yeni bir anlam kazanır. Epifora kelimesi tıpta “gözyaşının aşırı akması” olarak tanımlanır. Gözün kendi iç dengesini kaybetmesiyle, yani gözyaşının doğru şekilde akıtılamamasıyla oluşan bir durumdur. Ancak siyaset bilimi açısından “epifora”, yalnızca bir tıbbi rahatsızlık değil, bir metafordur: bir toplumun, kurumların ya da bireylerin duygusal ya da yapısal dengesini yitirmesinin sembolüdür.
Tıptaki epifora, gözyaşı kanallarının tıkanmasıyla başlar; siyasetteki epifora ise iletişim kanallarının tıkanmasıyla. Birinde göz sızlar, diğerinde toplum. Birinde gözyaşı akar, diğerinde halkın sesi.
İktidarın Gözyaşı: Güç, Denetim ve Bastırılmış Duygular
Tıp, gözyaşının nedenini fizyolojik olarak açıklar; siyaset bilimi ise onun politik anlamını irdeler. Bir devlet, tıpkı bir organizma gibi işler. İktidar, bu organizmanın merkezi sinir sistemidir; toplumun duyguları, refleksleri ve tepkileri ise gözyaşı gibidir. Eğer sistemde bir tıkanıklık varsa — ifade özgürlüğü kısıtlanmış, kurumlar baskı altına alınmış, medya kontrol altına alınmışsa — o toplumun gözyaşları da epifora gibi dışarı taşar.
Epifora bu anlamda bir uyarıdır: güç, fazla biriktiğinde ve duygular bastırıldığında, sistem doğal akışını yitirir. Bireyler ağlar, toplum susar, ama sessizlik içinde bile bir taşma başlar. Tıpta bu durum tedaviyle çözülür; siyasette ise reformla, hesaplaşmayla, bazen de devrimle.
Kurumlar ve Gözyaşı Kanalları: Devletin Görme Yetisi
Bir toplumun kurumsal yapısı, tıpkı gözyaşı kanalları gibidir. Sağlıklı bir demokraside, bilgi, duygu ve talep bu kanallardan dengeli biçimde akar. Ancak otoriter sistemlerde bu kanallar tıkanır. Devlet, artık “görmez” hale gelir; halkın acısı, yoksulluğu, beklentisi gözlerinin önünde olsa bile algılanmaz.
O zaman şu soru kaçınılmaz hale gelir: Bir devlet körleştiğinde, halkın gözyaşlarını kim siler?
Tıpta epifora tedavisi için kanallar yeniden açılır; siyasette ise bu, kurumların güçlendirilmesi, hukuk sisteminin bağımsızlaştırılması ve ifade özgürlüğünün sağlanmasıyla olur. Yani, gözyaşını suçlamak yerine, neden akmadığı ya da neden fazla aktığı anlaşılmalıdır.
Bir demokrasi, duygularını bastırdığında değil, onları anlamlı biçimde ifade edebildiğinde sağlıklıdır. Epifora, bu anlamda bir sistemsel arızadır — hem gözde hem devlette.
Erkek ve Kadın Bakışı: Güç Stratejisi ve Duygusal Şeffaflık
Siyasal kültürde erkek bakışı genellikle stratejik, kontrol odaklı ve güç temellidir. Erkek egemen iktidar biçimleri, tıpkı gözü sürekli açık tutmak ister gibi, duygusuzluğu bir erdem olarak sunar. Oysa bu, epiforayı doğuran asıl sebeptir: bastırılan duygular, bastırılan halk gibi, bir noktada taşar.
Kadın bakışı ise daha farklıdır. Empati, katılım ve duygusal farkındalık üzerine kurulu bir siyasal görme biçimi sunar. Kadın liderlerin ya da feminist siyaset kuramlarının “görmek” yerine “birlikte görmek” vurgusu, aslında toplumun epiforasını önleyen demokratik bir göz sağlığı modelidir.
Bir kadın politikacı, toplumun gözyaşını bastırmaz; onu anlamlandırır. Bir erkek lider ise genellikle o gözyaşını silmeye çalışır. Oysa belki de siyaset, bazen ağlamayı da öğrenmelidir. Çünkü ağlamayan toplumlar, görmeyen toplumlardır.
Vatandaşlık, Görme ve Gözyaşı Hakkı
Vatandaşlık, sadece oy verme hakkı değil, aynı zamanda “görülme” hakkıdır. Eğer bir toplumda bireyler kendilerini görünmez hissediyorsa, o toplumun epiforası başlar: duygular, öfke ya da çaresizlik olarak dışa taşar. Protestolar, sanat, mizah, sokak hareketleri… bunların her biri, gözyaşının bir formudur.
Bir devlet, kendi vatandaşlarının gözyaşına kayıtsız kalırsa, artık tıbbi değil, politik bir körlük içindedir. Bu körlük, yalnızca bir yönetim arızası değil, bir ideolojik tercihtir. Çünkü her iktidar, ne kadar ağlanabileceğini, kimin ağlayabileceğini ve hangi gözyaşının “makbul” olduğunu belirler.
Sonuç: Epifora, Gözün Hastalığı Değil, Görmenin Siyasetidir
“Epifora ne demek tıp?” sorusu, yalnızca bir göz hastalığı tanımını değil, aynı zamanda toplumsal bir teşhisi de çağrıştırır. Evet, tıpta epifora, gözyaşının fazla akmasıdır; ama siyasette bu, duyguların bastırılmasının doğal sonucudur.
Bir göz doktoru epiforayı tedavi eder; bir siyaset bilimci ise onu anlamaya çalışır. Çünkü bazen fazla akan gözyaşı, sistemin iyileşmeye çalıştığının işaretidir.
Son olarak şu provokatif soruyu sormak gerekir: Toplumların ağlamasına izin vermeyen iktidarlar, gerçekten görmeye mi yoksa sadece görülmeye mi çalışıyor?
Cevap, hem tıpta hem siyasette aynıdır: Gerçek iyileşme, ancak gözyaşının anlamı anlaşıldığında başlar.